Twee kerken in hetzelfde kerkverband willen één worden. Ze gaan op in een nieuwe kerk met één kerkenraad. Wij helpen u graag met een overzicht van de stappen die gezet moeten worden. Deze informatie is bedoeld als handreiking aan kerken die willen samengaan. Het is samengesteld op basis van advies van verschillende kerkrechtdeskundigen, ervaringen van kerken en aangevuld met praktische informatie vanuit Steunpunt Kerkenwerk. Een samenvoeging is altijd maatwerk: het is mogelijk dat er in uw situatie meer of andere stappen gewenst of nodig zijn.
Soms is er geen sprake van samenvoeging, maar wordt één kerk opgeheven en voegt de gemeente zich bij een andere kerk. Lees alles over opheffing van een kerk op onze pagina:
Opheffing van kerken
Let op: Deze pagina gaat specifiek over samenvoeging tussen kerken uit hetzelfde kerkverband. Bij het samengaan van kerken uit verschillende kerkverbanden (bijvoorbeeld samenvoeging van een CGK-kerk en een GKV-kerk) gelden andere voorwaarden. Wij verwijzen u voor verdere informatie naar www.kerkelijkeeenheid.nl.
Kerkelijk recht
Over samenvoeging van GKv-kerken zegt art. B34 van de kerkorde:
B34.1 Instituering, splitsing of samenvoeging van kerken vindt plaats krachtens besluit van de betrokken kerkenraden, na raadpleging van de gemeenten en met goedkeuring van de classis.
B34.2 De besluitvorming voorziet in een regeling van de gevolgen naar kerkelijk en eventueel statelijk recht.
Over samenvoeging van NGK-kerken vermeldt AKS art. 37.4.c:
Wanneer een kerkenraad of gemeente besluit zichzelf op te heffen, overlegt deze daarover tevoren met de regio. Hetzelfde geldt voor de fusie van gemeenten. De regio besteedt daarbij expliciete aandacht aan de positie van eventuele predikanten.
Stap 1. Het raadplegen van de gemeente
- Het is goed om vooraf af te spreken hoe de gemeente betrokken wordt bij dit besluit. Denk aan: vroegtijdig laten meedenken over mogelijkheden, gelegenheid geven voor bezwaren tegen de concrete voorstellen. Beide kerkenraden moeten hier vooraf een goed plan voor maken.
- Breng ook in kaart: welke alternatieven hebben gemeenteleden als ze geen deel willen uitmaken van de nieuwe gemeente? Faciliteer zo nodig de overstap naar een andere gemeente.
- Naast de ‘harde’ kant (besluitvorming en praktische zaken) is er ook een zachte kant van de fusie: hoe ervaren gemeenteleden het? Zijn er cultuurverschillen tussen bepaalde gemeentes? Ontstaan er gemengde kringen of blijven er groepen uit de ‘oude gemeenten’? Waar botsen de twee gemeentes misschien? Het is goed om ook hiervoor oog te hebben en de eerste tijd te houden. Indien gewenst kan SKW de kerken hierbij ondersteunen met een maatwerktraject.
Stap 2. Besluitvorming
- Na de raadpleging van de gemeente nemen beide kerkenraden een voorlopig besluit.
- Stel de akte van samenvoeging op en leg hierin alle afspraken vast. Download hier een model akte.
Model Akte van samenvoeging GKv
Model Akte van samenvoeging NGK - Het voorlopig besluit wordt met de akte van samenvoeging ter goedkeuring voorgelegd aan de classis of regio. Is deze akkoord, dan zetten de kerkenraden het voorlopig besluit om in een definitief besluit en kan de samenvoeging doorgaan.
Stap 3. Rechtspersoon
- U vormt met de samenvoeging een nieuwe kerk die rechtspersoonlijkheid bezit als bedoeld in art. 2 boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Dit hoeft niet te worden vastgelegd bij de notaris. De notaris kan aangeven dat dit noodzakelijk is, dat is echter niet het geval. Het besluit van kerkenraden is voor de overheid rechtsgeldig.
- Let op art. B30.1 van de kerkorde: De werkwijze van de kerkenraad en die van de diaconie en de wijze waarop zij samenwerken worden vastgesteld in een plaatselijke regeling. Zorg vóór de datum van eenwording voor een nieuwe gezamenlijke plaatselijke regeling. In de AKS staat dit voor NGK-kerken niet expliciet genoemd, maar de kerkelijke praktijk kan hetzelfde zijn: zorg vóór datum van eenwording voor nieuwe gezamenlijke afspraken over de werkwijze.
Stap 4. Predikanten en werknemers
- Leg vast per welke datum de predikant(en) in volle rechten verbonden zijn aan de nieuwe gemeente. Voor GKv: Stuur dit ondertekende document naar de VSE: info@verenigingvse.nl.
Voor NGK: Bepaal samen met SKW vast welk PFZW-instellingsnummer er wordt gehandhaafd. Indien van toepassing: meld de predikant uit dienst bij het oude instellingsnummer en in dienst bij het nieuwe of gehandhaafde instellingsnummer. - Maak een aanvulling op de arbeidsovereenkomst voor eventuele werknemers, zoals kosters of kerkelijk werkers. Hierin wordt duidelijk gemaakt dat zij per datum van eenwording werknemer zijn van de nieuwe kerk.
Stap 5. Registratie
- Stuur de akte van samenvoeging op naar SKW. Wij registreren de nieuwe situatie en geven het door aan KvK, Belastingdienst en zorgen voor update van uw ANBI-publicatie.
- Geef de contactgegevens van de samengevoegde kerk door aan SKW: mailadres scriba, penningmeester, CvB, predikant en eventuele andere nieuwe gegevens.
- Informeer de kerken in de regio. GKv: stuur een informerende brief naar info@gkv.nl met het verzoek om dit verspreiden aan alle GKV-kerken. NGK: informeer de regio en verstrek ook aan hen de nieuwe contactgegevens van de kerk.
Stap 6. Materiele afspraken (geld, gebouwen etc.)
Maak afspraken over de inbreng van beide kerken op materieel gebied. Gaat alles ingebracht worden voor de nieuwe kerk?
Indien voorkomend moet bij de notaris worden vastgelegd wat er gebeurt met:
- Gebouw
- Pastorieën
- Eventueel materiële ‘erfenis’: schulden of tegoeden
Stap 7. Banken
Zorg voor wijziging van of opheffing van gegevens bij de bank. Maak eventueel gebruik van de informatie op onze pagina:
Identificatie bij banken
Heeft u vragen of is uw situatie anders dan hierboven beschreven? Mail dan naar info@steunpuntkerkenwerk.nl voor advies.
